Na jakich zasadach odpowie podmiot zbiorowy po nowelizacji
Nowelizacja zakłada odejście od konieczności uzyskania uprzedniego orzeczenia sądu karnego dla możliwości wszczęcia postępowania wobec podmiotu zbiorowego. Zmieniona ustawa ma także nie wskazywać konkretnych przestępstw, za które odpowiedzialność może ponieść taki podmiot. W praktyce więc podmiot odpowie za każde przestępstwo popełnione przez osoby działające w jego imieniu, czyli w szczególności przez członków zarządu, prokurentów czy pracowników, jeśli tylko osiągnie lub będzie miał możliwość osiągnięcia korzyści, nawet jeśli sprawca nie zostanie wykryty. Założenia projektu wskazują więc na wolę rzeczywistego stosowania przepisów ustawy i skutecznego nakładania odpowiedzialności na podmioty zbiorowe.
Odpowiedzialności nie poniosą jednak wszystkie podmioty zbiorowe. Sankcja będzie mogła być nałożona tylko na podmioty zatrudniające co najmniej 500 osób w dwóch ostatnich latach obrotowych lub osiągające obrót ze sprzedaży przekraczający 100 mln euro. Ministerstwo Sprawiedliwości chce na tej podstawie ścigać tylko te największe przedsiębiorstwa. Jeśli dojdzie do ustalenia odpowiedzialności podmiotu zbiorowego, będzie mogła zostać nałożona na niego kara pieniężna w widełkach od 10.000 zł do 30.000.000 zł. W dalszym ciągu warunkiem nałożenia kary będzie osiągnięcie przez podmiot zbiorowy korzyści z przestępstwa (w tym możliwości jej uzyskania).
Z uwagi na odejście od wymogu skazania w postępowaniu karnym osoby fizycznej, która popełniła przestępstwo, wobec podmiotu zbiorowego nie będzie konieczności prowadzenia postępowania przygotowawczego. Postępowanie dowodowe ma mieć charakter postępowania administracyjnego. Założenia projektu nie precyzują, o jaką procedurę administracyjną chodzi, jednak należy się spodziewać, że w zakresie takich instytucji procesowych jak opinie biegłych, przeszukanie, oględziny czy obligatoryjny udział obrońcy, procedura administracyjna będzie gwarantowała niższy stopień ochrony dla strony postępowania, niż przepisy Kodeksu postępowania karnego.
Istotne wewnętrzne procedury
Podobnie jak obecnie, podmiot zbiorowy nie będzie ponosił odpowiedzialności, jeśli wykaże, że procedury nadzorcze nie zawiodły (brak winy w nadzorze) oraz że wszelkie osoby działające w jego imieniu dochowały należytej staranności. Z uwagi na planowane zaostrzenie zasad odpowiedzialności podmiotów zbiorowych, jeszcze większego znaczenia nabierze prawidłowe funkcjonowanie wewnętrznych procedur compliance i regulacji dotyczących alokacji odpowiedzialności za kluczowe obszary działalności spółki.
Omawiana nowelizacja jest już kolejną próbą uczynienia z ustawy o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych skutecznego narzędzia do egzekwowania sankcji karnych wobec korporacji. Poprzedni projekt nowelizacji z 2019 r. przepadł wraz z końcem kadencji parlamentu. Zgodnie z założeniami rządowymi, obecny projekt miałby zostać przyjęty przez Radę Ministrów jeszcze w tym kwartale, co może sugerować jego wejście w życie od początku 2023 r. Należy oczekiwać, że znowelizowana ustawa będzie miała zastosowanie wyłącznie do przestępstw popełnionych w imieniu podmiotu zbiorowego po wejściu w życie nowelizacji.
Dalsze kroki
Będziemy Państwa informować o nowościach i zmianach związanych z tą nowelizacją. Zespół Postępowań Hogan Lovells służy także pomocą w przeglądzie wewnętrznych procedur i zabezpieczeniu organizacji przed potencjalną odpowiedzialnością karną.
