Nowe wyjaśnienia Prezesa UOKiK w sprawie nakładania kar – czy stanowią zapowiedź surowszej polityki karania?

Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (Prezes UOKiK) opublikował nowe wyjaśnienia dotyczące ustalania wysokości kar pieniężnych dla przedsiębiorców za stosowanie antykonkurencyjnych porozumień oraz nadużywania pozycji dominującej, zastępując tym samym wyjaśnienia z grudnia 2015 roku. Mają one w zamyśle zapewnić większą przewidywalność działań Prezesa UOKiK, prezentując przedsiębiorcom metodologię ustalania wysokości kar. Nowe wyjaśnienia stosowane będą do spraw, w których szczegółowe uzasadnienie zarzutów przedstawiono po 5 kwietnia 2021 r.

Ustalanie kwoty bazowej kary

Zgodnie z ustawą o ochronie konkurencji i konsumentów (u.o.k.k.) maksymalna kara za stosowanie antykonkurencyjnych porozumień oraz nadużywania pozycji dominującej wynosi do 10 proc. obrotu osiągniętego w roku poprzedzającym wydanie decyzji. Podstawą określania wysokości kary pieniężnej jest obrót ustalony zgodnie z art. 106 ust. 3 i nast. u.o.k.k. za ostatni rok, w którym stosowana była praktyka ograniczająca konkurencję. Tak jak dotychczas, kwota bazowa kary zależna jest od stopnia naruszenia, na który wpływają okoliczności, takie jak natura naruszenia, specyfika rynku oraz skutki naruszenia. Warto przy tym podkreślić, że najwyższe kary przewidziane są za porozumienia między konkurentami (kartele) oraz pomoc w dokonywaniu ustaleń i koordynowaniu zachowań uczestników porozumienia, a także nadużywanie pozycji dominującej mające na celu lub prowadzące do eliminacji konkurencji z rynku.

Większy wpływ okresu trwania naruszenia na ostateczny wymiar kary

Jedna z najważniejszych zmian w polityce karania UOKiK obejmuje wprowadzenie większej zależności wysokości kary od okresu trwania naruszenia. I tak, w przypadku naruszeń trwających dłużej niż rok, kwota bazowa kary zostanie przemnożona przez liczbę lat, przez którą trwało naruszenie. W przypadku wieloletnich praktyk ciągłych nowy sposób obliczania kar może przyczynić się do znacznego wzrostu ich ostatecznej wysokości. Ponadto zaproponowane rozwiązanie ma charakter bezwarunkowy, niezależny od innych okoliczności. Trzeba jednak podkreślić, że tak wyliczona kara nie może przekraczać ustawowej granicy 10% obrotu przedsiębiorcy.

Obniżenie znaczenia okoliczności łagodzących i obciążających na ostateczny wymiar kary

Na ostateczną wysokość kary wpływ mogą mieć również okoliczności łagodzące oraz obciążające. Katalog okoliczności łagodzących ma charakter otwarty i obejmuje m.in. dobrowolne usunięcie skutków naruszenia, bierną rolę w naruszeniu czy działalnie pod przymusem. Z kolei katalog okoliczności obciążających jest zamknięty, a badanymi przez Prezesa UOKiK czynnikami są w szczególności rola lidera lub inicjatora porozumienia czy umyślność naruszenia.
Czynniki te mogą prowadzić odpowiednio do zmniejszenia bądź zwiększenia wcześniej ustalonej wysokości kary maksymalnie o 50% (poprzednio było to 80%). Uprawnione jest więc stwierdzenie, że rola tych czynników uległa wyraźnemu zmniejszeniu.

Podejście do adekwatności kary

Prezes UOKiK prezentuje w wyjaśnieniach nowe podejście do adekwatności kary. Będzie mógł karę podwyższyć, gdyby kara ustalona zgodnie z wyjaśnieniami pozostawała w rażącej dysproporcji do całkowitego obrotu przedsiębiorcy lub skali jego działalności (pomimo tego, że kara została ustalona wg kryteriów zawartych w wyjaśnieniach). Poprzednio Prezes UOKiK był uprawniony wyłącznie do łagodniejszego potraktowania przedsiębiorcy, tj. do odstąpienia od nałożenia kary lub nałożenia karę w szczególnie niskiej wysokości, gdy uznał to za celowe w okolicznościach danej sprawy. W wyjaśnieniach brak jest natomiast wskazówek, jakie czynniki mogą spowodować, że kara zostanie zaostrzona, co może budzić wątpliwości.

Jakkolwiek rzeczywisty wpływ nowych wyjaśnień na politykę karania Prezesa UOKiK będzie można ocenić dopiero wraz z pierwszymi decyzjami organu, w których zostaną one zastosowane, widoczny jest trend w zakresie zapewnienia organowi antymonopolowemu większej swobody co do określania ostatecznej wysokości nakładanej kary. Po stronie przedsiębiorców ów brak przewidywalności i transparentności w polityce karania będzie z pewnością budził wątpliwości i obawy.

W celu uzyskania dalszych informacji zapraszamy do kontaktu z: rafal.petruczuk@allenovery.com