Pierwsze postępowania UOKiK sprawdzające sposób dostosowania się do nowych przepisów miały miejsce krótko po ich wejściu w życie, tj. już w styczniu 2023 r. Komunikaty wydawane przez UOKiK przy tej okazji przyniosły więcej pytań niż odpowiedzi. Dlatego też sama zapowiedź publikacji Wyjaśnień jak i proces szeroko zakrojonych konsultacji z organizacjami przedsiębiorców i konsumentów spotkały się zasadniczo z pozytywnym odbiorem środowiska.

Jednym z celów regulacji wdrażających dyrektywę Omnibus w Polsce od 1 stycznia 2023 r. jest m.in. eliminacja fałszywych obniżek, tj. praktyki polegającej na sztucznym podnoszeniu ceny na krótki okres tylko po to, aby następnie ją obniżyć i w ten sposób wywołać u konsumenta błędne przekonanie o atrakcyjności oferty.

Polska regulacja w tym zakresie polega na zmianie treści art. 4 ustawy z 9 maja 2014 r. o informowaniu cenach towarów i usług (dalej „UICTU”). Jakkolwiek chodzi tu o zmianę zaledwie jednego przepisu, to jednak konsekwencje tej zmiany mają poważne skutki dla całego rynku handlu detalicznego. Tym bardziej, że wdrożenie dyrektywy Omnibus w Polsce w znaczący sposób różni się od sposobu, w jaki tę dyrektywę przyjęły inne państwa członkowskie Unii Europejskiej.

Tak np. Polska nie zdecydowała się na przyjęcie regulacji dotyczącej tzw. „promocji kroczącej” – czyli przewidzianego w art. 6a Dyrektywy mechanizmu pozwalającego przedsiębiorcy, w przypadku stopniowego pogłębiania obniżki cen, na informowanie o cenie sprzed pierwszego zastosowania obniżki jako o wcześniejszej cenie bez obniżki. W konsekwencji w Polsce przedsiębiorca ma obowiązek obliczać wielkość każdej obniżki względem najniższej ceny z 30 dni przed obniżką i informować o niej.

Ponadto, skutkiem włączenia nowej regulacji do przepisów UICTU jest to, że zasady dotyczące informowania o obniżkach cen dotyczą również cen usług, nie tylko cen towarów.

Wyjaśnienia są dość obszernym dokumentem, który szczegółowo (niekiedy wręcz kazuistycznie) opisuje sposób, w jaki UOKiK będzie traktował różne rodzaje promocji. Naszym zdaniem najbardziej intersujące kwestie poruszone w Wyjaśnieniach dotyczą następujących sytuacji:

• UOKiK stoi na stanowisku, że informując o obniżce przedsiębiorca powinien posługiwać się formułą „najniższa cena z 30 dni przed obniżką”. Zdaniem organu sprzeczne z przepisami będzie stosowanie innych określeń dla najniższej ceny z 30 dni przed obniżką np.: „cena referencyjna”, „cena odniesienia”, „cena omnibus”, „najniższa cena z ostatnich 30 dni”, „było” – ponieważ mogą one być dla konsumenta niezrozumiałe. Podobnie niedopuszczalne jest posłużenie się samą przekreśloną ceną (zdaniem UOKiK w tym wypadku konsument nie może ocenić, czy wielkość obniżki została prawidłowo obliczona, ponieważ nie wiadomo, co oznacza przekreślona cena).

Skrócone wyjaśnienie będzie dopuszczalne jedynie w przypadku informowania o obniżce na platformie lub w sklepie internetowym, jednak pod warunkiem, że a) będzie to spowodowane ograniczonym miejscem na opis (UOKiK zapowiedział, że będzie tę okoliczność weryfikować) oraz b) pełne wyjaśnienie będzie łatwo dostępne dla konsumenta np. na karcie produktu lub tzw. tooltipie.

Skrócone wyjaśnienie nie będzie natomiast akceptowane przez organ w przypadku „tradycyjnych” etykiet w sklepach – te zawsze będą musiały zawierać pełny komunikat.

• Najniższą ceną z 30 dni przed obniżką jest cena, w której przedsiębiorca oferował dany towar lub usługę konsumentom i to ta cena powinna stanowić punkt odniesienia przy obliczaniu korzyści wynikających z obniżki (np. – 30%). Nieprawidłowe będzie obliczanie wielkości obniżki wyłącznie w odniesieniu do ceny regularnej albo podawanie kilku najniższych cen. Nie ma przy tym znaczenia, czy rzeczywiście doszło do jakiegokolwiek zakupu po tej cenie, ilu konsumentów go dokonało ani przez jaki czas cena obowiązywała.

Co istotne, zgodnie z Wyjaśnieniami ceną stanowiącą punkt odniesienia może być również cena oferowana członkom programu lojalnościowego. Przedsiębiorca będzie musiał o niej poinformować również tych konsumentów, którzy członkami programu lojalnościowego nie są.

Z kolei w przypadku, w którym przedsiębiorca sprzedaje towary lub usługi za pośrednictwem rożnych kanałów sprzedaży (sprzedaż stacjonarna, internetowa, przez aplikację) i w różnych cenach, informacja o obniżeniu ceny towaru lub usługi w danym kanale powinna dotyczyć najniższej ceny z 30 dni przed obniżką, która była dostępna w tym kanale.

• Organ odniósł się w Wyjaśnieniach również do kwestii kodów rabatowych udostępnianych w różnych kanałach komunikacji (stronie internetowej, aplikacji, mediach społecznościowych, w sklepie oraz przez osoby trzecie). Jeśli taki kod jest udostępniany bezpośrednio na stronie samego przedsiębiorcy lub jego aplikacji (np. „-20% na kozaki po wpisaniu XYZ”) przy wszystkich produktach objętych kodem (kozakach) powinna znaleźć się informacja o najniższej cenie z 30 dni przed obniżką.

W przypadku informowania o kodzie poza sklepem przedsiębiorcy (np. w reklamie telewizyjnej albo radiowej, w aplikacji mobilnej dla uczestników programu lojalnościowego, przez influencerów) obowiązek poinformowania o najniższej cenie z 30 dni przed obniżką zależy od tego, co jest przedmiotem komunikatu: jeżeli przedsiębiorca informuje o obniżce konkretnego towaru należy podać również jego cenę sprzedaży oraz najniższą cenę z 30 dni przed obniżką.

• UOKiK udzielił również wskazówek dotyczących rabatów oferowanych w ramach programów lojalnościowych. W przypadku sklepów stacjonarnych, o ile uczestnik programu lojalnościowego może w danym sklepie dokonać zakupu z obniżką, informacja o rabacie musi być zawsze na wywieszce. Niewystarczające zdaniem UOKiK będzie przekazywanie informacji o najniższej cenie z 30 dni przed obniżką jedynie w aplikacji mobilnej dla uczestników programu lojalnościowego, jeżeli skorzystanie z obniżki (po jej „aktywacji” w aplikacji) będzie miało miejsce w sklepie stacjonarnym.
• Nowością jest wprowadzone w Wyjaśnieniach rozwiązanie polegające na informowaniu o cenach nadchodzących. Może ono być stosowane w przypadku produktu nowo wprowadzanego do sprzedaży, które od początku (np. otwarcia nowego sklepu) są oferowane w cenie promocyjnej. Aby nie utracić możliwości promowania atrakcyjnej ceny a jednocześnie nie wprowadzać konsumentów w błąd (informując ich o cenach, które obowiązywały np. w innych sklepach) zdaniem UOKiK przedsiębiorca będzie mógł informować o cenie przyszłej tego produktu („kup teraz za 10 zł, cena nadchodząca od 1 czerwca 15 zł”). UOKiK wyczula jednak, że sposób prezentowania tej komunikacji marketingowej powinien odróżniać się od standardowego sposobu prezentowania obniżek.

To tylko kilka najciekawszych przykładów przedstawionych przez UOKiK. Wyjaśnienia odnoszą się również do szeregu innych kwestii, które na etapie przygotowywania dokumentu zgłaszali przedsiębiorcy z szeroko pojętej branży handlowej (np. tego, jak traktować towar niepełnowartościowy lub pod koniec terminu przydatności). Dokument zawiera też dużą liczbę ilustrowanych przykładów, co pozwala na lepsze zrozumienie intencji UOKiK. Urząd zapowiedział również przygotowanie angielskojęzycznej wersji dokumentu (data jego publikacji nie jest jeszcze znana).

Jakkolwiek Wyjaśnienia nie stanowią źródła prawa i przedsiębiorcy nie mają obowiązku się do nich stosować, to jednak według deklaracji przedstawicieli UOKIK-u, jeżeli przedsiębiorcy będą postępować zgodnie Wyjaśnieniami, to nie będą na nich nakładane kary.